Je hoort en ziet er steeds meer over. Mede door Wim Hof ook natuurlijk. Maar waar is in het koude water dippen nou eigenlijk precies goed voor? Is het gewoon interessant doen, of dient het ook echt een doel? En waarom zou je dat dan in godsnaam willen doen? En, misschien nog wel het belangrijkste, hoe doe je dat veilig?
De meest gehoorde reactie is toch wel ‘ja dag, ik ben niet gek’. Maar het koude water ingaan, en dan niet in de zomer, maar júíst in het winterseizoen, heeft enorm veel positieve fysieke effecten.
Recent volgde ik bij Sportrusten van Koen de Jong een koutraining. Koen trok ruim een jaar lang op met Wim Hof, volgde bij hem een training én schreef met Wim samen het boek ‘Koud kunstje’. Dit boek somt eigenlijk in duidelijke taal op, welke positieve (en wetenschappelijk bewezen) effecten toe te schrijven zijn aan het koudwater dippen.
Wat Wim Hof daarnaast ook nog met de ademhaling doet, staat in principe los van de positieve effecten van het koude water. Om het overzichtelijk te houden, vertel ik je daarom in deze blog graag meer over die gezondheidsvoordelen. De ademhaling is weer voor een andere blog 🙂
Blootstelling aan kou
Wanneer we ons in kou bevinden, moet ons interne kacheltje harder werken. Ons systeem wil namelijk die 37 graden lichaamstemperatuur graag vasthouden. Wanneer we ons in warmte begeven, gaan we transpireren om warmte kwijt te raken. En als we in een koude omgeving zijn, moet ons lichaam harder werken om warm te blijven.
Maar die koude omgeving, hebben we inmiddels niet zo vaak meer. De kachel staat overal op 20 graden. Huizen zijn goed geïsoleerd. In het openbaar vervoer staat in de winter de verwarming aan. En in de zomer gebruiken we airco’s om de warmte juist tegen te gaan. Kortom: ons systeem wordt niet echt meer uitgedaagd. Ik kom hier later op terug bij de uitleg over bruin vet.
Onze bloedvaten trainen
Die constante temperatuur van 20 graden, heeft onder andere tot gevolg, dat onze temperatuurregulatie niet uitgedaagd wordt en daarmee onze bloedvaten niet echt ‘getraind’ worden. Je zou kunnen zeggen dat die vaten een beetje ‘lui’ worden zijn. En die bloedvaten hebben we hard nodig om je hele lichaam en daarmee alle cellen, van zuurstof te voorzien. Want pas op celniveau wordt die zuurstof omgezet in energie en komen we de dag door. Wanneer de bloedvaten niet soepel en krachtig zijn, is het rondpompen van het bloed lastiger. En krijgen dus niet alle lichaamsdelen en organen een optimale hoeveelheid aan zuurstof.
Kou zorgt ervoor dat bloedvaten nauwer worden. Je lichaam wil namelijk je vitale organen doorbloed en in leven houden. En dus gaat bij kou de focus richting de meest vitale lichaamsdelen (die zich allemaal in je buikholte en borst bevinden). Het lichaam geeft bij kou dus voorrang aan je romp. Je armen, benen, handen en voeten krijgen minder bloed, want ook zonder die ledematen kunnen leven, maar zonder hart, lever, longen en nieren wordt het een stuk lastiger.
Warmte zorgt ervoor dat bloedvaten juist wijd open gaan staan. Dat de warmte zich goed verspreid (en je romp en organen juist niet te wárm worden).
Dat in- en uit elkaar gaan van de bloedvaten, gebeurt onder invloed van kou het sterkst. Je kunt op geen enkele andere manier, je bloedvaten en hun samentrekking zo duidelijk beïnvloeden als met kou. Zie het maar als een workout voor je bloedvaten zoals je in de sportschool je spieren kunt uitdagen.
Hoe soepeler die bloedvaten zijn, hoe makkelijker het bloed stroomt en hoe beter je jezelf op temperatuur kunt houden. En hoe kleiner de kans op vaatziekten die o.a. optreden door stugge vaten, aderverkalking, vernauwingen etc.
Of je bloedvaten lekker ‘getraind’ zijn geraakt door het koude water, kun je trouwens direct zien na je dip. Als je huid heel rood wordt, is dat een teken dat je bloedvaten goed aan het werk zijn gegaan!
Activatie van bruin vet
Bij het woord vet denken de meesten van ons niet aan hele positieve dingen. Maar specifiek bruin vet is iets heel gezonds!
Baby’s hebben van zichzelf nog bruin vet (omdat ze zichzelf niet makkelijk kunnen verplaatsen en ze zich dus warm moeten kunnen houden als het koud is), maar volwassenen nauwelijks meer. Dat komt doordat we, overal waar we gaan, een comfortabele 20 graden omgevingstemperatuur hebben. In huis, in de tram en bus, op het werk. Als het buiten kouder is, dan kleden we ons goed warm aan.
Kortom, onze eigen thermostaat is een beetje lui geworden, doordat het overal altijd aangenaam warm is. De reactie van het lichaam hierop is dat het bruine vet ons niet meer dient, want we kunnen de verwarming gewoon hoger zetten. Met als gevolg dat dat bruine vet dus uit het lichaam verdwijnt. Maar… je kunt dat dus weer activeren (door kou) en dit is waarom je dat zou willen:
Bruin vet werkt als een soort firestarter om je lichaam te verwarmen door het verbranden van vetzuren en glucose. Bruin vet zorgt er kortgezegd voor dat je witte vet wordt verbrand. Dit is wat je wil, want hierdoor kun je gewicht verliezen. (in plaats van dat je jouw energie uit snelle suikers haalt en dat witte vet niet tot nauwelijks verbrandt).
Bruin vetweefsel blijkt dus door kou geactiveerd te worden. Dit gebeurt bij 18 graden en hoe lager de temperatuur, hoe meer bruin vet er geactiveerd wordt.
Natuurlijk moet je koutraining niet als wondermiddel om af te slanken inzetten, maar het brengt gewichtsverlies met zich mee.
Boost voor je immuunsysteem
Wat kou ook blijkt te doen, is dat het de aanmaak van witte bloedcellen (ook wel witte bloedlichaampjes) stimuleert. Deze zijn essentieel in het naar buiten werken van allerlei virussen, bacteriën, schimmels en meer van dit soort ellendige dingen die zich in je lichaam kunnen bevinden. Zie het maar als jouw eigen soldaatjes. Hoe groter jouw interne leger, hoe meer je ‘gewapend’ bent tegen ziekmakers.
Stressprikkel
Kou is natuurlijk ook een enorme stressprikkel. Niet voor niets huiveren sommigen al als ze dénken aan het stappen in ijskoud water. Een stressprikkel is een signaal van je lichaam om je ervan te weerhouden iets te doen dat je systeem inschat als potentieel gevaarlijk. Een hele gezonde prikkel dus.
Door onze huidige manier van leven, ervaren we echter continue stressprikkels. We voelen ons gestrest terwijl we gewoon rustig op de bank in de woonkamer zitten. De stress staat die we ervaren, is dus niet passend voor de situatie waarin we ons begeven.
Ons zenuwstelsel is in een sympatische staat, maakt adrenaline aan en we zijn daardoor continue alert. We hebben veel spierspanning en onze ademhaling is snel en oppervlakkig. Prima en heel functioneel als je even een sprintje wilt trekken. Maar niet OK als je gewoon in een ontspannen situatie zit.
Door de stressprikkel van de kou te ervaren en daar met je ademhaling rustig doorheen te ademen, vertel je je lichaam eigenlijk als het ware dat je ondanks de stress (het ‘gevaar’) tóch rustig kunt blijven. En daarmee help je je systeem uit die sympatische staat. En alleen als we in een ontspannen (parasympatische) staat zijn, kan ons lichaam functioneren en werkt ons immuunsysteem optimaal. We willen dus vooral parasympatisch zijn en daar waar nodig af en toe sympatisch. En dus niet andersom zoals nu bij velen het geval is!
Kou helpt dus om je zenuwstelsel te sturen. En dit is fijn, omdat we door onze manier van leven vaak zo lang in sympathische staat zijn, dat het lichaam niet meer zo goed weet hoe het naar de ontspanningsmodus moet schakelen. Het lichaam heeft daarin eigenlijk een extra zetje nodig. En dat zetje kun je dus geven met kou!
Mentale kracht
Iets minder fysiek, maar meer mentaal, is de kracht van het nemen van zo’n koudip of ijsbad. Alle alarmbellen gaan van tevoren af. En daarmee gaat vaak ook dat hoofd ratelen: ‘Dat kan ik niet, ik heb er geen zin in, mag ik nu weg hier, mij niet gezien enzovoort’.
En je zou zomaar geloven wat je denkt. Terwijl het niet persé wáár is!
Wanneer je dus tóch, onder begeleiding en met focus op je ademhaling, dat koude water in stapt, en je krijgt je ademhaling onder controle en voelt een ontspanning, ervaar je dat je veel meer kunt dan je soms denkt! En dat is een enorme boost voor je zelfvertrouwen.
Laat dat hoofd maar ratelen. Die schreeuwt toch wel. Die probeert je de hele dag veilig te houden en te voorkomen dat je enge, spannende, nieuwe dingen doet. Het houdt je veilig, maar het beperkt je ook. Maar het zijn maar gedachten. Je hoeft er niet altijd naar te luisteren. Het klopt niet altijd.
Koudwater helpt je ervaren dat je meer kunt dan je denkt. Dat je hoofd je soms enorm beperkt, maar dat je eigenlijk veel sterker bent. Het is dus ook een enorm krachtig middel om toe te passen bij het doorbreken van patronen. Van nieuwe dingen doen die je eng en spannend vindt, maar toch blijkt te kunnen!
De relatie met welvaartsziekten en chronische stress
De laatste eye-opener rond koudwater training, maar tegelijk ook de moeilijkste om uit te leggen, is de uitleg van wat er op DNA niveau kan gebeuren door ademhalingsoefeningen, mediteren en koudwater training.
Dat is aangetoond met dank aan Wim Hof, die in samenwerking met de Radboud Universiteit in Nijmegen, wetenschappelijk onderzoek deed, of beter gezegd, hij zelf en later zijn methode, wás het onderzoek.
Het is een ingewikkelde uitleg op immunologisch niveau, maar waar het op neerkomt is het volgende. Kou, ademhaling en meditatie hebben invloed op de activiteit van NF-kB. Dit is een stof die ontstekingseiwitten ‘onder controle houdt’ en betrokken is bij het functioneren van ons immuunsysteem en ontstekingsprocessen. Deze onstekingsprocessen vormen een basis bij een groot aantal ziektebeelden zoals hartfalen, aderverkalking, MS, ziekte van Crohn, kanker, artritis, astma, diabetes, huidziekte(n) en darmziekte(n).
Chronische stress drijft de activiteit van NF-kB omhoog. Kou, ademhaling en meditatie brengt dit weer terug naar een gezond niveau. Hiermee heb je dus zelf invloed op stress en wat dat met je lichaam doet!
Wil je hier meer over lezen, dan is het boek van Koen de Jong (koud kunstje) écht een aanrader. En waarschijnlijk wordt je fascinatie en ontzag voor de kracht van ons eigen lichaam, net zoals bij mij, alleen maar groter.
Ik hoop dat ik je heb kunnen inspireren over de kracht van koud water. Dat hoeft nog niet te betekenen dat je nu staat te popelen om het water in te gaan. Ook ik ervaar telkens weer een klein beetje tegenzin als ik dat water inloop. En vooral als dat water mijn middel raakt brrrrr..
Maar, in een wereld waar veel gebeurt en je soms het gevoel hebt dat je weinig invloed hebt, is het mooi om te weten wat je voor jezelf met je eigen lichaam kunt bereiken, toch?