Rouw is heel persoonlijk en voor iedereen anders. Waar er voorheen gedacht werd dat het via een vast proces verloopt, is de laatste jaren door onderzoek vooral duidelijk geworden hoe grillig en anders het is.
Ongeveer een jaar geleden verscheen er een boek van Dr. Mary Frances O’connor. Zij is neurowetenschapper en psycholoog en doet al jarenlang onderzoek naar de effecten van rouw op het brein. Over haar onderzoek schreef ze een interessant boek waar ik je in deze blog graag in mee neem.
Rouwen is onthechten
In haar boek ‘Het rouwende brein’ geeft ze indrukwekkende feiten over hoe ons brein in een periode van rouw werkt. Of eigenlijk hoe het anders werkt. Normaalgesproken hechten we ons door middel van neuronen aan anderen. Bij rouw moeten we ons ‘onthechten’.
Verlies bestaat in vele vormen
Rouw is een enorm breed begrip. Het gaat om verlies in de breedste zin van het woord. Volgens het model van De Mönnink, is rouw te verdelen in biologische, psychische en sociale verliezen. En daarmee zijn er dus tientallen méér voorbeelden te noemen dan verlies waar men vaak als eerste aan denkt: overlijden van een dierbare. Denk aan het zorgen voor een gehandicapt kind, een scheiding, een ontslag en daarmee een andere financiele situatie, mantelzorgen voor een ouder, een ongewenste kinderwens enzovoort.
Omdat het verliezen van een dierbare echter wel een heel feitelijke gebeurtenis is, was dit wat Mary Frances betreft, het meest concreet om als onderzoeksmateriaal te gebruiken en er metingen op los te laten.
Het effect van rouw op de hersenen
Ze onderzocht dus hoe de hersenen anders zijn en anders functioneren bij mensen die rouw door verlies van een dierbare doormaakten.
In haar boek combineert zo zowel levenservaringen als meer wetenschappelijk onderbouwde feiten op een indrukwekkende manier. Eén van die feiten verduidelijkt ze in haar boek met een metafoor, die wel heel treffend is en die we ons allemaal kunnen voorstellen.
Opmerken van wat er níet is
Ze vergelijkt het rouwen om een persoon met de afwezigheid van een tafel in de woonkamer. Een gekke vergelijking maar een super duidelijke. En ik neem je er daarom graag in mee.
Stel je voor: je bent in je eigen huis, het is nacht en je hebt dorst. Je besluit dus naar de keuken te gaan om een glas water te pakken en je moet hiervoor door de woonkamer heen. In die woonkamer staat normaalgesproken een eettafel waar je je voorzichtig omheen moet bewegen om je niet te stoten. Maar, wanneer je in de nacht door die woonkamer loopt ervaar je dat er iets anders is. Daar waar de eettafel stond, is het nu leeg. Hij is gestolen!
Wat Mary Frances hiermee probeert weer te geven is wat er in de hersenen gebeurt bij verlies van een dierbare. Je hersenen registreren de afwezigheid. Zoals in het voorbeeld van de eettafel: je wéét dat er iets in de kamer aanwezig was en je kunt opmerken dat het er dus níet meer is. Iets dat zo vanzelfsprekend is, is plotseling weggevallen.
De hersenen verwerken de nieuwe waarheid
Wat de hersenen doen is dat ze die afwezigheid proberen aan te vullen. Net zoals dat jij nog steeds om die eettafel heen loopt, terwijl hij er niet meer is. Je hersenen hebben dus moeite met het feit dat dat vertrouwde en zo bekende deel van jou (jouw dierbare) er nu niet meer is. En de hersenen hebben tijd nodig om deze nieuwe waarheid opnieuw ‘in te bedden’ als het ware.
Dit verklaart dus ook waarom mensen na het overlijden van een dierbare, die dierbare ineens denken te zien lopen op straat of horen praten. Dat was iets dat zo logisch en normaal was, dat je brein die persoon nog steeds in die situaties plaatst. Het brein vult als het ware dat lege plekje op met dat oh zo vertrouwde beeld.
Een belangrijke constatering, want in deze situaties hoor je mensen vaak zeggen ‘ik ben bang dat ik gek word’. Niets is dus minder waar!
Rouwen is niet verwerken!
De conclusie hieruit is onder andere dat rouwen dus écht effect heeft op de werking van je brein. En dat het tijd kost om dat te ‘verwerken’. Een term die overigens op weerstand stuit, omdat verwerken suggereert dat rouw ‘over’ zal gaan. Iets dat volgens hoogleraar en rouwexpert Manu Keirse niet het geval is. Maar dat is weer genoeg stof voor een volgend blog 😉